อารมณ์และความรู้สึกสูญเสียของชาวไทยในประวัติศาสตร์ไม่ได้เป็นปริศนาอีกต่อ ไป

สมัยเด็กเมื่อ 30 ปีที่แล้วเคยเรียนวิชาประวัติศาสตร์ชั้นประถมเรื่องเสียกรุงศรีอยุธยาสองครั ้ง โดยมีชาวไทยขายชาติเป็นไส้ศึกให้กับพม่า

ย อมรับว่าไม่เข้าใจความรู้สึกและอารมณ์ของคนไทยที่ตกเป็นเมืองขึ้นในขณะนั้นเ ลย ไม่ว่าจะบ้านแตกสาแหรกขาด ถูกต้อนเป็นเชลย ถูกข่มขืน ถูกเยาะเย้ย ผู้คนต่างไม่ไว้ใจกัน จิตประหวั่นพรั่นพรึง ไม่มีอนาคต ชีวิตไร้ความหวัง ฯลฯ

ตอนนั้นได้แต่ท่องตำรางูๆ ปลาๆ โดยเฉพาะข้อมูลต่างๆ ที่สำคัญเพื่อใช้ทำข้อสอบ

ม าวันนี้ อารมณ์และความรู้สึกสูญเสียของชาวไทยในประวัติศาสตร์ไม่ได้เป็นปริศนาอีกต่อ ไปแล้ว มันเกิดขึ้นในใจแล้ว เข้าใจแล้วว่ามันบาดลึกขนาดไหน

ไม่เคยนึกว่าชาตินี้จะต้องมาสัมผัสกับความรู้สึกนี้เลย...ให้ตายสิ

ขอบคุณผู้ที่ทำให้หัวใจเราได้สื่อและสัมผัสกับหัวใจของบรรพบุรุษ ขอบใจจริงๆ...

...และเราจะตอบแทนความกรุณาของท่านอย่างสาสม...เราขอตั้งปณิภาน
กรุงแตก 2551