คะแนนชีวิต

ตอนนี้เป็นช่วงเวลาที่เด็กๆ กำลังเตรียมสอบเพื่อศึกษาต่อ บางคนก็ได้รู้แล้วว่าจะเรียนที่ไหน บางคนก็ยังรอลุ้นผลสอบอยู่ แม้การสอบนั้นอาจวัดความสามารถและทักษะที่สั่งสมมา แต่ไม่ได้หมายความว่าจะวัดคุณค่าความดีไม่ได้

มีบททดสอบทางจิตวิทยาอย่างหนึ่งที่ต่างประเทศ โดยให้เด็กอายุระหว่าง 4-6 ขวบ อยู่ในห้องกับขนมชิ้นหนึ่งแล้วตั้งกติกาว่า ถ้าเด็กคนใดอยู่ได้ตามเวลาที่กำหนด จะได้ขนมเพิ่มอีกชิ้นหนึ่ง บททดสอบนี้ไม่ได้วัดความสามารถหรือทักษะอย่างใดเลย เป็นแค่วัดความอดทนเท่านั้น เพราะถ้าเราอาจคิดว่าเด็กที่อดทนรอได้เพราะหวังขนมอีกชิ้นเท่านั้นก็อาจเป็นไปได้ แต่เราต้องไม่ลืมว่าขณะที่เด็กอยากได้นั้น เขาได้ฝึกความอดทน การรอคอยและการไม่ทำผิดกฎกติกาที่วางไว้เพียงเพื่อจะได้สิ่งนั้นมา

เช่นเดียวกับชีวิตเราที่ต้องเผชิญหน้ากับบททดสอบระหว่างการรอคอยสุขในอนาคต กับการรีบหาความสุขเฉพาะหน้าว่าเราจะเลือกแบบไหน คำตอบขึ้นอยู่กับความอดทนของแต่ละคนว่ามีมากน้อยแค่ไหน

หลายครั้งเวลาผู้เขียนต้องทำหน้าที่สอนและให้คะแนนเด็กๆ โดยเฉพาะคะแนนจิตพิสัยจะคิดเสมอว่า คะแนนนี้ไม่ใช่คะแนนความสามารถ หรือความรู้ความเข้าใจในวิชาที่เรียน

แต่เป็นคะแนนของความตั้งใจ เอาใจใส่ ความขยัน การตรงต่อเวลา ความรับผิดชอบ และคุณธรรมอื่นๆ ที่เด็กคนนั้นแสดงต่อคนอื่น เป็นคะแนนไม่มากนักแค่ 10 คะแนนจาก 100 โดย 90 คะแนนนั้นอาจวัดว่าเด็กคนนั้นมีความรู้ความสามารถ ความจดจำได้มากน้อยแค่ไหน และวัดว่าเด็กคนนั้นจะได้เกรดอะไร และเกรดนั้นอาจมีผลต่อการเรียนในชั้นอื่นๆ อาจรวมถึงการได้ทำงานที่ดีๆ

แต่อาจไม่ได้บอกว่าเด็กคนนั้นจะมีความสุข มีชีวิตที่ดีและสร้างสังคมให้เต็มไปด้วยคุณธรรม เพราะคะแนนที่จะทำให้เด็กมีพร้อมทั้งความรู้และความสุขนั้น กลับไม่ได้อยู่ที่ 90 คะแนนแต่อย่างใด แต่กลับอยู่ที่ 10 คะแนนที่เล็กน้อยนั้นต่างหาก

ลองคิดดูว่าถ้าเด็กคนนั้นทำได้เต็ม 10 คะแนน อย่างน้อยก็รับรู้ได้ว่าเขาได้ทำหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายด้วยความตั้งใจ เอาใจใส่ มีความอดทน รักษาระเบียบวินัย และถ้าทำอย่างนี้ตลอดเวลา มีหรือที่จะไม่ได้ผลการเรียนที่ดีขึ้น หรือแม้จะได้เกรดไม่ดีนัก แต่อย่างน้อยเราก็รับรู้ได้ว่า เด็กคนนั้นจะโตขึ้นและใช้ชีวิตได้โดยคุณธรรมที่ตนเองได้สั่งสมมา เพราะอย่างน้อยเขาก็คงไม่คิดทำผิดทุจริตจนต้องติดคุกติดตะราง

คะแนนชีวิตที่เราสั่งสมทุกวันนี้ก็ไม่ต่างกัน ถ้าเราวัดว่า 90 คะแนน ชี้วัดถึงความเก่ง แต่ 10 คะแนน ชี้วัดถึงความเป็นคนดี การตัดสินใจว่าอะไรสำคัญในชีวิตคงไม่ได้วัดที่ว่าเราได้คะแนนมากน้อยแค่ไหน แต่วัดจากความสุขที่เราได้จากคะแนนที่มีต่างหาก

พระอาจารย์อัคภูมิ อัคคจิตโต
สำนักงานส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรมฯ วัดสระเกศ
#หน้าต่างศาสนา ข่าวสดออนไลน์, 3 พ.ค.2557