อดทน

ความอดทน หมายถึง ความอดทนเพื่อบรรลุความดีงาม และความมุ่งหมายอันชอบ เมื่อถูกกระทบด้วยสิ่งอันไม่พึงปรารถนา เป็นลักษณะของกายและใจ ที่พร้อมจะเผชิญกับเหตุการณ์ที่พึงทำ หรือที่จะเกิดขึ้นในทุกรูปแบบ โดยไม่มีความย่อท้อ หรืออ่อนแอ

เมื่อประสบกับสิ่งที่ลำบาก หรือสิ่งที่ไม่ต้องการ จำแนกเป็น 3 ประการ คือ...

ประการแรก อดทนต่อความยากลำบาก ในการดำเนินชีวิต ในบางครั้งมีปัญหาอุปสรรคและภัยต่าง ๆ เช่น ในปัจจุบันประชาชนส่วนมากประสบภัยน้ำท่วมเป็นเวลานาน ได้รับความเดือดร้อนในหลายจังหวัด ที่เคยอยู่อย่างสุขสบายกลายเป็นความทุกข์ยากลำบาก บางครอบครัวต้องสูญเสียญาติพี่น้อง บางครอบครัวต้องสูญเสียทรัพย์สินเงินทอง ธุรกิจที่ทำได้รับความเสียหาย ขาดรายได้มาจุนเจือครอบครัว บางครอบครัวไม่มีที่อยู่อาศัย ภัยธรรมชาติเช่นนี้ไม่มีใครต้องการให้เกิดขึ้น แต่ไม่สามารถยับยั้งได้ ให้ยอมรับสภาพความเป็นจริงที่เกิดขึ้น พยายามดูแลรักษาสุขภาพกายสุขภาพใจให้ดี โดยใช้หลักธรรมคือความอดทน

อดทนต่อทุกขเวทนาที่เกิดจากความเจ็บไข้ได้ป่วย ซึ่งโรคที่มากับน้ำท่วมและพบมาก เช่น โรคน้ำกัดเท้า ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ไข้หวัด ผื่นคันตามตัว เมื่อเกิดทุกขเวทนา ไม่แสดงอาการทุรนทุราย ควรสร้างกำลังใจให้เข้มแข็งโดยการพิจารณาถึงธรรมที่สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ตรัสสอนไว้ในอภิณหปัจจเวกขณะข้อหนึ่งว่า บรรพชิตหรือคฤหัสถ์ควรพิจารณาเนืองๆ ว่า เรามีความเจ็บไข้เป็นของธรรมดา ไม่มีใครสามารถล่วงพ้นความเจ็บไข้ไปได้

ประการที่ 2 อดทนต่อความตรากตรำ หมายความว่า อดทนต่อความทุกข์ยากจากการทำงาน เพราะคนทุกคนจะสามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ ต้องอาศัยอาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่อาศัย และยารักษาโรค ซึ่งผู้ที่จะได้สิ่งเหล่านี้มาเป็นเครื่องเลี้ยงชีวิต จะต้องขยันประกอบอาชีพการงาน

บางคนมีจิตใจท้อแท้ ไม่สู้งาน ไม่อดทนต่อความหนาว ร้อน ไม่สามารถประกอบการงานให้เป็นชิ้นเป็นอันได้ คนเช่นนั้นนับว่าไม่อดทน เป็นคนเกียจคร้าน จัดเข้าในลักษณะที่พระพุทธองค์ตรัสไว้ในสิงคาลกสูตรว่า คนเกียจคร้าน มักอ้างว่าหนาวนัก แล้วไม่ทำงาน มักอ้างว่าร้อนนัก แล้วไม่ทำงาน มักอ้างว่าเวลาเย็นนัก แล้วไม่ทำงาน มักอ้างว่ายังเช้าอยู่ แล้วไม่ทำงาน มักอ้างว่าหิวนัก กระหายนัก แล้วไม่ทำการงาน เป็นต้น

การประกอบอาชีพการงานนั้น ย่อมประสบกับปัญหาและอุปสรรค ความเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้า ความยากลำบากเป็นธรรมดา ควรเป็นคนสู้งาน หนักเอาเบาสู้ไม่ทอดทิ้งหรือท้อถอย ควรใช้ความอดทนเป็นสำคัญ การงานที่ได้มุ่งหวังตั้งใจไว้จะสำเร็จลุล่วงไปได้ด้วยดี

ประการที่ 3 อดทนต่อความเจ็บใจ หมายความว่า อดทนต่อความโกรธที่มากระทบกระทั่ง เพราะทุกคนจะอยู่ลำพังเพียงผู้เดียวไม่ได้ ต้องอาศัยการอยู่ร่วมกันเป็นหมู่คณะ

การอยู่ร่วมกันบางครั้งอาจมีความกระทบกระทั่งกัน ทะเลาะวิวาทกันบ้าง เพราะต่างมีกิเลสด้วยกันทั้งนั้น ถ้าหากฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งขาดความอดทนแล้ว ความทะเลาะวิวาทจะแผ่ขยายกว้างออกไป เกิดความแตกแยก ทำให้เสียหน้าที่การงาน

ความอดทนนี้เป็นคุณธรรมที่ทำให้ผู้ปฏิบัติมีความงดงาม สามารถผ่านปัญหาอุปสรรคได้โดยไม่ยาก ประสบความสำเร็จในการดำเนินชีวิต
=========================
พระเทพคุณาภรณ์ (โสภณ โสภณจิตฺโต ป.ธ.9)
เจ้าอาวาสวัดเทวราชกุญชรวรวิหาร
ธรรมะวันหยุด/ข่าวสดออนไลน์ (1 มี.ค.2557)