เพราะเหตุใดพระเจ้าอโศกมหาราชจึงหันมานับถือพระพุทธศาสนา

เพราะเหตุใดพระเจ้าอโศกมหาราชจึงหันมานับถือพระพุทธศาสนา

สาเหตุของการหันหน้ามาศรัทธานับถือพระพุทธศาสนานั้น
ดังที่จะพ่อทราบถึงมูลเหตุของเรื่องราวและเหตุการณ์การหันมานับถือพระพุทธศาสนาของพระเจ้าอโศกมหาราชได้ว่า
ครั้นเมื่อพระเจ้า จันทรคุปต์ สวรรคตแล้วนั้น พระโอรสซึ่งมีพระนามว่า
พินธุสาร ครองราชย์ต่อมาอีก ๒๘ ปี
สิ้นราชการแล้วจึงถึงยุคของพระเจ้าอโศกมหาราช เริ่มตั้งแต่ พ.ศ. ๒๑๔

พระเจ้าอโศกมหาราชเป็นโอรสของพระเจ้าพินทุสาร
เมื่อพระบิดายังครองราชย์อยู่นั้น ได้ส่งอโศกกุมารไปเป็นอุราชครองแคว้น
อวันตี อยู่ที่กรุงอุเชนี

เวลานั้น อุเชนีเป็นเมืองหลวงของแคว้นอวันตี
ซึ่งได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของแคว้นมคธมานานแล้ว พอพระเจ้าพินทุสาร
พระราชบิดาเสด็จสวรรคต อโศกกุมารตอนนั้นดุร้ายมาก
ก็เข้ามาจัดการเข่นฆ่าพี่น้องหมดประมาณ ๑๐๐
องค์เหลือไว้แต่พระอนุชาร่วมมารดาองค์เดียว และขึ้นครองราชย์แต่ผู้เดียว
แล้วก็ทำสงครามขยายดินแดนออกไปอีก


พระเจ้าอโศกมหาราชได้แผ่อำนาจรุกรานตีลงไปจนกระทั้งถึงแคว้น กลิงคะ
ซึ่งเป็นอาณาจักรที่ได้ชื่อว่ามีนักรบเก่งกาจ มีกองทัพที่เข้มแข็ง
มีความสามารถอย่างยิ่งและได้รบกันอยู่เป็นเวลานาน
เกิดความเสียหายมากมายด้วยกันทั้งสองฝ่าย
ในที่สุดพระเจ้าอโศกก็ชนะแคว้นกลิงคะ

แต่การรบครั้งนั้น เป็นภัยพิบัติที่ร้ายแรงมาก
คนตายเป็นแสนสูญหายเป็นแสน ถูกจับเป็นเชลยก็เป็นแสน
ถึงตอนนี้แหละที่ทำให้พระเจ้าอโศกทรงสลดพระทัย
แล้วหันมานับถือพระพุทธศาสนา นับว่าเป็นเหตุการณ์ที่สำคัญมาก
ถึงขั้นเปลี่ยนแปลงประวัติศาสตร์เลยทีเดียว

เรื่องตอนนี้นั้น
มีคัมภีร์เล่าเหตุการณ์ที่พระเจ้าอโศกทรงหันมานับถือพระพุทธศาสนาว่า[1]
วันหนึ่ง พระองค์ทรงทอดพระเนตรเห็น สามเณรนามว่า นิโครธ
ผู้มีลักษณะอาการสำรวมสงบ มีอิริยาบถงดงาม ทรงชื่นชมเลื่อมใส
จึงโปรดให้อำมาตย์นิมนต์สามเณรเข้ามา ณ ที่ประทับ
ทรงถวายภัตตาหารแล้วตรัสถามว่า สามเณรทราบคำตรัสสอนของพระพุทธเจ้าไหม
สามเณรนิโครธนั้นที่จริงเป็นพระอรหันต์ ได้ถวายพระพรตอบว่า
พอทราบอยู่บ้างและได้ถวายอนุโมทนาด้วย
คาถาธรรมบทอันแสดงหลักความไม่ประมาท
จึงทำให้พระเจ้าอโศกทรงเลื่อมใสยิ่งขึ้น
ทรงอุปถัมภ์บำรุงภิกษุจำนวนมากและได้ตั้งอยู่ในสรณะและศีล

คัมภีร์เล่าภูมิหลังอีกว่า แท้จริงนั้น สามเณรนิโครธนั้น
คือ โอรสของเจ้าชายสุมนะ ซึ่งเป็นพระราชโอรสองค์ใหญ่ของพระเจ้าพินทุสาร
เมื่อพระเจ้าพินทุสารจะสวรรคต ชายาของเจ้าชายสุมนะซึ่งครรภ์แก่
ได้หลบหนีไปจนถึงหมู่บ้านคนจัณฑาลแห่งหนึ่ง
และได้ประสูติเจ้าชายนิโครธที่นั่น
แล้วได้รับการดูแลจากหัวหน้าคนจัณฑาลจนอายุ ๗ ขวบ
จึงได้บรรพชาเป็นสามเณรและต่อมาได้พบกับพระเจาอโศกดังที่ได้เล่ามาข้างต้นนั้น

อย่างไรก็ตาม
เรื่องและชื่อของนิโครธสามเณรไม่ปรากฏในเอกสารหลักฐานอื่นเท่าที่ได้พบ
นอกจากคัมภีร์รุ่นต่อมาภายหลังอรรถคาถานั้น

แม้ว่าจะหยุดขยายอำนาจแค่นี้ อาณาจักรมคธในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช
ก็ยังยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์ของประเทศ แต่ก็ใหญ่ออกไปสองทาง คือ
ทางทิศตะวันออก และทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ
ออกไปทางปากีสถานและอัฟกานิสถาน

ส่วนทางทิศใต้ครอบคลุมไม่หมด
เพราะพระเจ้าอโศกทรงหยุดแผ่ขยายอาณาจักรหลังจากสงครามชนะแคว้น กลิงคะ คือ
ถิ่นที่ปัจจุบันเรียกว่า แคว้นโอริสสา แล้วก็หยุดแค่นั้น
เพราะทรงหันมายึดหลักธรรมวิชัยของพระพุทธศาสนา

อย่างไรก็ดีเราสามารถที่จะพอหาข้อสรุปได้ออกมาเป็นสองแง่ด้วยกันคือ

พระเจ้าอโศกทรงสลดพระทัยเป็นอันมากที่พระองค์
ทรงเห็นความสูญเสียอันมากมายมหาศาล
ของชีวิตของทหารและคนที่ต้องตายในสงครามครั้งที่รบกับแคว้น กลิงคะ
ครั้งนั้น ที่พระองค์ทรงทอดพระเนตรเห็น คนตายเป็นแสน สูญหายเป็นแสน
และถูกจับเป็นเชลยก็เป็นแสน
พระเจ้าอโศกทรงหันมานับถือเพราะได้ทอดพระเนตรเห็นสามเณร นิโครธ
และได้ตรัสถามพระธรรมคำสอนของพระพุทธเจ้า จากสามเณรนิโครธ
และสามเณรนิโครธได้อนุโมทนาคาถาธรรมแสดงหลักความไม่ประมาท
ถวายยังพระเจ้าอโศก เมื่อพระเจ้าอโศกได้ทรงสดับแล้วทรงรู้ถึงหลักธรรม
เข้าใจหลักธรรม จนเกิดความเลื่อมใสและหันมานับถือพระพุทธศาสนา






อ้างอิง

: จารึกอโศก ( ธรรมจักรเศียรสิงห์ ) รัฐศาสตร์แห่งธรรมาธิปไตย
(พระพรหมคุณากรณ์ ( ป.อ. ปยุตฺโต )

: จาริกบุญจาริกธรรม ( พระพรหมคุณากรณ์ ( ป.อ. ปยุตฺโต )