เรื่องเล็กที่เป็นเรื่องใหญ่: สังกะสี

เมื่อพูดถึงสังกะสี มักจะนึกถึงแต่สังกะสีที่ใช้มุงหลังคา นอกจากนักโภชนาการแล้ว คงไม่มีใครนึกถึงแร่ธาตุอย่างเดียวกันนี้ในร่างกาย สังกะสีเป็นสารอาหารอย่างหนึ่งที่จำเป็นต่อร่างกาย เป็นสารอาหารที่นักโภชนาการรู้จักมา
นานแล้ว แต่เพิ่งจะตระหนักถึงความสำคัญเมื่อไม่นานมานี้เอง
ถึงแม้ในร่างกายจะมีสังกะสี เพียง 1-3 กรัม แต่เนื่องจากสังกะสีอยู่ใน เนื้อเยื่อต่างๆ ทั่วร่างกาย เช่น ตับ ตับอ่อน ไต ปอด กล้ามเนื้อ กระดูก ตา ต่อมไร้ท่อ และสเปิร์ม เมื่อร่างกายขาดสังกะสี จึงมีผลต่อหลายระบบของ
ร่างกาย อาการสำคัญได้แก่ ผมร่วง โลหิตจาง ภูมิต้านทานโรคต่ำ ผิวหนัง ผิดปกติ
ความรู้สึกรับรู้รสและกลิ่นอาหาร เปลี่ยนไป และทำให้เด็กไม่เติบโต
ตัวเตี้ย แคระแกร็น สังกะสีจำเป็นต่อการเผาผลาญอาหารในร่างกาย สารอาหารทุกตัวที่ให้
พลังงานได้แก่ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน และไขมัน ต้องใช้สังกะสี นอกจากนั้นสังกะสียังจำเป็นสำหรับขบวนการทางเคมีหลายอย่างในร่างกาย ประมาณว่า สังกะสีเป็นตัวร่วมที่ทำให้เอนไซม์กว่า 70 ชนิดทำงานได้ตามปกติ เป็นต้นว่า การกำจัดคาร์บอนได-ออกไซด์ในเลือด การทำงานของไต การซ่อมแซมเนื้อเยื่อที่ชำรุด
ร่างกายต้องการสังกะสีจากอาหารเพียงวันละ 10-15 มิลลิกรัม ส่วน ทารกและเด็กต้องการเพียง 3-5 มิลลิกรัมต่อวัน อาหารที่มีสังกะสีมากได้ แก่ อาหารประเภทเนื้อสัตว์ เช่น เนื้อวัว หมู ไก ่ ปลา ไข่ และนม ในอาหารทะเลมีสังกะสีมาก ที่มีมากที่สุดได้แก่หอยนางรม อาหารที่ให้สังกะสีปานกลางได้แก่ ถั่วเมล็ดแห้ง และข้าวที่ขัดสีแต่น้อย
ส่วนในผักและผลไม้มีสังกะสีน้อย
สังกะสีถูกดูดซึมที่ส่วนบนของลำไส้เล็ก หากมีปัญหาเกี่ยวกับทางเดิน
อาหาร เช่น ท้องเสีย หรือตับแข็ง สังกะสีจะถูกดูดซึมน้อยลงจนไม่เพียงพอ
แก่ความต้องการของร่างกาย และจะถูกขับถ่ายออกไปกับอุจจาระคนปกติที่กินอาหารมีเนื้อสัตว์มักไม่ขาดสังกะสี หญิงมีครรภ์ที่กินอาหาร
มังสวิรัติอย่างเคร่ง ครัดอาจขาดสังกะสี ซึ่งมีผลต่อการเติบโตของทารกในครรภ์ เด็กที่เกิดมาจะตัวเล็กและมีน้ำหนักน้อย คนที่กินผักมากเกินปกติ กรดไฟติกในผักและที่เยื่อหุ้มเมล็ดข้าวอาจทำให้สังกะสีไม่ถูกดูดซึม ยา
ปฏิชีวนะบางชนิดทำปฏิกิริยากับสังกะสี ทำให้สังกะสีถูกดูดซึมได้น้อยลงได้เช่นกัน

ในระยะที่ร่างกายเติบโตอย่างรวดเร็ว หากได้รับสังกะสีจากอาหารไม่เพียงพอ จะทำให้เติบ โตช้า การเปลี่ยนแปลงทางเพศเป็นไปอย่างช้ากว่า
ปกติ โดยเฉพาะในเพศชาย นอกจากจะตัวเตี้ยแล้ว ชายหนุ่มอายุ 20 ปีอาจ จะมีร่างกายเท่าเด็กอายุ 10 ขวบ
และอวัยวะเพศไม่เปลี่ยนแปลง อาการขาดสังกะสีเช่นนี้พบมากในประเทศอียิปต์และประเทศอื่นในตะวันออกกลาง
เมื่อได้รับสังกะสีเสริมในอาหารจะแก้อาการขาดได้อย่างรวดเร็ว
เด็กไทยในชนบทที่ขาดสังกะสีอาจพลอยทำให้ขาดวิตามินเอ หากได้รับสังกะสี เพิ่มเพียงเล็กน้อย จะช่วยให้ระดับวิตามินเอในเลือดเพิ่มขึ้น ได้โดยไม่ต้องได้รับวิตามินเพิ่ม การเพิ่มสังกะสีใน อาหารจึงอาจใช้เป็นวิธีแก้การ
ขาดวิตามินเอของเด็กไทย ซึ่งเป็นปัญหาโภชนาการที่สำคัญ
ในระหว่างที่มีไข้ มีบาดแผลใหญ่ หลังการผ่าตัด ประสบอุบัติเหตุ หรือ
ถูกไฟลวก สังกะสีจะถูกขับถ่ายออกมากับปัสสาวะมากกว่าปกติ ในโรง
พยาบาลจึงให้สังกะสีเสริมแก่คนป่วยเพื่อช่วยในการรักษาแผล
นอกจากนั้น สังกะสียังอาจ ใช้รักษาโรคผิวหนังบางอย่าง และอาจใช้รักษาสิวได้
โรคโลหิตจางบางอย่างรักษาด้วยการให้กินเหล็กเสริมอาจไม่เพียงพอ
ต้องให้กินสังกะสีเพิ่มด้วยจึงจะรักษาโรคโลหิตจางได้ผล
ผู้สูงอายุที ่กินอาหารน้อยอาจจะไม่ได้รับสังกะสีเพียงพอจากอาหาร การ
ขาดสังกะสีทำให้การรับรู้รสอาหารผิดไป รสและกลิ่นอาหารผิด แผกจากเดิม
กินอะไรก็ไม่มีรสชาติถูกใจ จึงทำ ให้กินอาหารน้อยลงไปอีกสังกะสีที่ได้รับก็ยิ่งน้อยลง เป็นวงจรที่ไม่มีที่สิ้นสุด แก้ไขได้โดยกินสังกะสีเสริม ซึ่งมีจำหน่ายรวมกันกับวิตามิน ดูที่ฉลากจะพบว่าวิตามินบางชนิดเสริมเกลือแร่บางอย่าง
มาด้วย ควรเลือกวิตามินที่มีสังกะสีเสริมไม่เกินวันละ15 มิลลิกรัม
การกินสังกะสีมากเกินไปก็มีอันตราย จะเกิด ขึ้นกับคนที่กินสังกะสี
เสริมเองโดยพลการ ลำพังสังกะสีที่ได้รับจากอาหารไม่มีโทษ ไม่ว่าจะกินเนื้อสัตว์
หรือหอยนางรมมากเพียงใด ก็ยังไม่มากถึงขั้นที่จะเป็นโทษ เมื่อร่างกายได้
รับสังกะสีมากเกินไป จะขัดขวางการดูดซึมของทองแดง จึงทำให้ร่างกายขาด
ทองแดง มีผลให้โลหิตจาง เม็ด โลหิตขาวต่ำ ทั้งอาจมีอาการคลื่นไส้ วิงเวียน ปวด เมื่อยข้อแข็งเกร็ง มือที่เคยใช้เขียนหนังสืออย่างคล่องแคล่วกลับ
จับต้องดินสอไม่ถนัด ทั้งยังมีอาการหงอยเหงาและเศร้าซึม ไม่อยากกระดุก
กระดิกเคลื่อนไหว เมื่อรู้ว่าสังกะสีจำเป็นต่อร่างกาย ไม่จำเป็นต้องวิ่งไปซื้อวิตามินที่มีสังกะสีมากิน เพียงแต่ดูแลให้ในอาหารประจำวันมีอาหารที่ให้สังกะสีเพียงพอ นั่น
คือกินอาหารที่มีเนื้อสัตว์อย่างพอเพียง ถ้าได้รับโปรตีนจากเนื้อสัตว์เพียงพอ
ก็มักจะได้สังกะสีเพียงพอด้วย
โดยคุณ : สังกะสี