การใช้กฎหมายโดยให้เข้าถึงเจตนารมณ์ของกฎหมายในที่สุด

Saknarong Mongkol
การใช้กฎหมายโดยให้เข้าถึงเจตนารมณ์ของกฎหมายในที่สุด ไม่ใช่ติดแค่ตัวอักษรเป็นเรื่องไม่ง่าย และเป็นเรื่องยากมากเป็นพิเศษสำหรับสังคมไทยที่เรา"อ่อน"มากในหลายเรื่อง ส่วนเป็นเรื่องอะไรบ้างท่านอ่านตามไปก็พอจะทราบว่าผมหมายถึงอะไรบ้าง

นักกฎหมายที่จะใช้กฎหมายโดยเข้าถึงเจตนารมณ์ได้ต้องผ่านการฝึกฝนกระบวนการคิดหลายลักษณะ พัฒนาโลกทัศน์ ชีวทัศน์ มีจินตนาการ(ผมยืนยันว่ามีพืี้นที่ของจินตนาการในการใช้กฎหมาย) มีความกล้าหาญ เข้าใจปรัชญาความยุติธรรม มีจิตวิญญาณของการนักกฎหมายที่รักความเป็นธรรม เป็นพื้นฐาน

ตัวอย่างปัญหาการใช้กฎหมายโดยเข้าไม่ถึงเจตนารมณ์แท้จริงของกฎหมายพบได้บ่อยๆ ในการทำหน้าที่ของศาล อัยการและหน่วยงานรัฐในคดี/ปัญหาพิพาทกับราษฎรเกีั่ยวกับที่ดินและป่าไม้ เจตนารมณ์สูงสุดของกฎหมายในเรื่องนี้คือต้องทำให้การแบ่งสันปันส่วนประโยชน์จากทรัพยกรที่ดินและป่าไม้ให้เกิดความเป็นธรรมระหว่างบุคคล ชุมชนและสังคม โดยเป็นความเป็นธรรมที่ยั่งยืนไปถึงคนรุ่นต่อๆ ไปด้วยไม่เฉพาะคนรุ่นนี้ และก่อให้เกิดความสมดุลในระบบนิเวศน์ด้วย

แต่เรามักจะเห็นว่าคำพิพากษาและผลการทำหน้าที่ของอัยการหรือหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องมักจะจบการใช้เหตุผลประกอบอยู่ที่ว่า กฎหมายมาตรานั้น มาตรานี้บัญญัติให้รัฐเป็นเจ้าของ ให้มีอำนาจจับกุม ห้ามบุคคลใดทำเช่นนั้น-เช่นนี้ฯลฯ ทั้งที่บทกฎหมายเหล่านี้มักมองเห็นแต่มิติอำนาจของรัฐแบบแข็งตัว เน้นการหวงกัน แต่ไม่ตอบภารกิจที่รัฐมี และอาจขัดต่อความเป็นธรรมอย่างรุนแรง

คำพิพากษาหรือผลการทำงานทำนองนี้เกิดขึ้นทั้งที่ศาล อัยการและหน่วยงานรัฐที่เกี่ยวข้องสามารถใช้การตีความและการใช้กฎหมายทะลุทะลวงการล้อมกรอบของตัวอักษรที่ขัดต่อเจตนารมณ์ของกฎหมาย ของจารีตฯ การต้องยึดถือแนวคำพิพากษาของศาลสูงหรือของคดีก่อนๆ ฯลฯ ไปให้ถึงความยุติธรรมได้ ถ้าพวกเขาหรือองค์กรเหล่านี้มีสิ่งที่ผมพูดถึงในตอนต้น

ด้วยเหตุนี้ ท่านก็คงพอเดาได้ว่า ผมคิดอย่างไรต่อการทำหน้าที่ของศาลรัฐธรรมนูญครั้งล่าสุดที่ดูผิวเผินอาจเหมือนไม่สอดคล้องกับถ้อยคำในตัวบทมาตรา 68 หากตีความอย่างแคบและเคร่งครัด

การมีคำสั่งครั้งนี้ของศาลรัฐธรรมนูญเป็นการตีความและใช้รัฐธรรมนูญโดยพยายามไปให้ถึงเจตนารมณ์การมีรัฐธรรมนูญเพื่อรักษาความเป็นนิติรัฐ ความเป็นประชาธิปไตยที่ไม่้ถูกสั่นคลอนโดยอำนาจผูกขาดเบ็ดเสร็จของคนๆ เดียวและเสียงข้่างมากที่พยายามก้าวข้ามนิติรัฐ ตลอดจนเสถียรภาพ ความมั่นคงและความสงบเรียบร้อยของสังคม
ี่
ปัญหาต่อไปคงอยู่ที่ว่า ศาลรัฐธรรมนูญจะให้คำอธิบายที่ชัดเจนและเป็นที่ยอมรับให้มากที่สุดในคำสั่งคำร้องและในคำิวินิจฉัยได้อย่างไร และเพียงใด