ปฐมสมโพธิกถา - วรรณคดีสมัยกรุงรัตนโกสินทร์

            ทำนองแต่ง- ใช้ร้อยแก้ว มีคาถาบาลีแทรกบ้าง
            เรื่องย่อ - เรื่องแบ่งออกเป็น ๒๙ ปริจเฉท เริ่มต้นลำดับศากยวงศ์ จนถึง พระสิทธัตถะอภิเษกกับนางพิมพา เสด็จออกผนวช บรรลุพระโพธิญาณ เสด็จกลับมาโปรดพุทธบิดาและนางพิมพา  เสด็จปรินิพพาน  พราหมณ์แบ่งพระบรมสารีริกธาตุ พระเจ้าอโศกมหาราชทรงแบ่งพระบรมสาริกธาตุออก ๘๔,๐๐๐ ส่วน ตอนท้ายกล่าวถึงอันตรธาน ๕ ในอนาคต  ได้แก่ อันตรธานแห่งพระปริยัติ การปฏิวัติ การตรัสรู้มรรคผล สมณเพศและธาตุ
            ข้อคิดเห็น - เนื้อเรื่องปฐมสมโพธิกถานี้ มีคติทางมหายานและหินยานปนกันอยู่ เช่น กล่าวถึงพระศรีอารยเมตไตรย เป็นต้น หนังสือเรื่องนี้ อำนวยประโยชน์ทั้งทางศาสนาและวรรณคดี ทางศาสนาได้ความรู้เกี่ยวกับพุทธประวัติอย่างพิสดาร ทางวรรณคดีเป็นแบบอย่างแห่งความเรียงพรรณนา ใช้สำนวนโวหารสูง คำศัพท์ส่วนมากเป็นศัพท์บาลี ทำให้ได้ความรู้ทางภาษาเป็นอันมาก