0 อันการไล่หมากรุกสนุกนึก
ล้วนลับลึกเลศ ไนยใช่พาเหียร
ควรใฝ่ฝึกตรึกตรองจองจำเนียร
แม้นแผกเพี้ยนผันผิดพึงคิดระแวง
จงแยบยลแบบแผนให้แม่นมั่น
ตาม ที่กลั่นไว้เป็นกลอนสุนทรแถลง
บัญญัติอย่างอ้างกลยุบลแสดง
เพื่อให้แจ้งเจนตระหนักประจักษ์ใจ
โดยวิธีที่จะเดินประเมิน มาก
มีหลายหลากล้วนเล่ห์สุขุมไข
พึงเพียรคิดคเนคนึงใน
นิยมไว้หวังวางเป็นอย่างยล
กำหนดทีหนีไล่ไว้ ประจักษ์
อย่าชะงักงงง่วงเหงาฉงน
รุกรบรับอัปราแลตาจน
ควรคิดค้นให้กระจ่างอย่าคลางแคลง
0 เรือสองลำกำหนด กฎเกณฑ์นับ
บทบังคับตามพิกัดบัญญัติแถลง
เพียงคำรบครบแปดแต้มแสดง
อย่าพึงแหนงพ้นนี้ไม่มีจน
แม้ว่าเรือลำ เดียวเกี่ยวกวดขัน
จะไล่นั้นได้เพียงสิบหกหน
อีกโคนคู่ดูระบอบให้ชอบกล
ยี่สิบสองไม่จนอย่าบุกบัน
แม้โคนเดียว เดี่ยวโดดโสดพิเศษ
นับสังเกตสี่สิบสี่เป็นที่ขั้น
อีกสองม้าไล่โลดโดดประชัน
พึงแม่นมั่นนับสามสิบสองผจง
แม้ม้า เดียวเปลี่ยวปละไม่ละลด
นับกำหนดหกสิบสี่ที่ประสงค์
อีกเบี้ยหงายหลายหลากมากน้อยคง
แจ้งจำนงนับเท่าตากระ ดาน
แม้หมากไล่ไล่ไม่จนพ้นพิกัด
ตามบัญญัติเกณฑ์นับตำหรับขาน
เสมือนเสมออย่าไล่ให้ป่วยการ
ยังหลายสถานที่ กำหนดในบทบรรพ์
0 อนึ่งหมากหนีมีเบี้ยเขี่ยเขี้ยวขับ
ติดกำกับอยู่กับขุนไม่ห่างหัน
ข้างหมากไล่ไล่รุกเข้ารุมรัน
สาม เบี้ยกันกั้นสังกัดสังเกตจำ
หมากไล่สามหนีหนึ่งคำนึงนับ
ตามบังคับหกสิบสี่เป็นที่ขำ
โดยกำหนดบทระเบียบเทียบ ประจำ
ถ้าเกินกำหนดกล่าวเสมอกัน
0 อีกหมากไล่หมากหนีดีทั้งคู่
มีเรืออยู่คนละลำปล้ำขับขัน
ข้างหมากไล่ได้เบี้ย ช่วยบังกัน
ไขว้ผูกพันเบื้องหลังพอบังสกนธ์
หมากรูปนี้มักจะมีอยู่บ่อยบ่อย
จงคิดคอยดูอย่าเฟือนเลือนฉงน
ทั้งเบี้ย เทียมเทียบลูกถูกจำนน
นิยมยลหกสิบสี่ที่สัญญา
แม้ไม่จนพ้นคำณวนคำนึงเสมอ
ก็เสมอเหมือนตำหรับตำราว่า
อย่า เลินเล่อเผลอพล้ำให้พลั้งตา
จงไตรตราตรึกดำริห์ตรอง
0 อีกชื่อมีชี้ชัดถนัดแน่
เรียกกลหอกข้างแคร่สำเนาสนอง
มี เบี้ยเดียวเลี้ยงลดบทละบอง
ยกย้ายย่องแอบขุนจุนประจำ
พวกหมากไล่ได้ท่าก็ฝ่าแฝง
โคนทะแยงเยื้องย่างสามขุม ขำ
ผูกกำชับกับเบี้ยคลอเคลียคลำ
รวมรุกร่ำรุกรบตลบไป
ไล่ไม่จนพ้นพิกัดบัญญัติยก
เกินเกณฑ์หกสิบสี่สิ้นสง ไสย
ทั้งสองข้างต่างแต้มไม่ต่ำไกล
ก็ยอมให้สมเสมอเสมือนกัน
0 อีกจับม้าอุปะการประกอบชอบ
แบบระบอบหมาก หนีท่วงทีขัน
มีม้ามิ่งวิ่งหลบไม่รบรัน
ข้างหนึ่งนั้นสองเบี้ยแซกเซียซุน
กับโคนหนึ่งขึงท่าโลมสมทบ
ม้าเลี้ยวหลบหลีก แฉลบเข้าแอบขุน
ต่างคุมท่าหาทางจะรุกรุน
เมียงมุ่งมุ่นมองคมักคเม่นตา
มีเกณฑ์ย่างอย่างกำหนดหกสิบสี่
แม้หมาก หนีหนีไม่พ้นก็จนท่า
ตามพิกัดจัดไว้ในตำรา
พึงวิจาระณะจงให้เจนใจ
0 อีกกลลูกติดแม่แน่กำหนด
โดยแบบบทเบื้อง บรรพ์ธิบายไข
ข้างหมากหนีมีเรือเผือแฝงไป
กับเบี้ยหงายวางไว้จังหวะกัน
ข้างหมากไล่ได้โคนกับเบี้ยหงาย
แลเรือ รายรุกเรียงเคียงกระสัน
ไล่ไม่จนพ้นหกสิบสี่พลัน
เพราะโคนกันขุนกุมคุมเชิงชน
0 หณุมานอาสาท่านว่าไว้
ข้างหมาก ไล่เรือกับม้าอย่าฉงน
อีกเบี้ยหงายรายคุมโคนระคน
ม้าผจญโจมบุกเข้ารุกรัน
ข้างหมากหนีมีเรือคอยรารับ
โคนกำกับ เคียงข้างไม่ห่างหัน
ต่างประชิดติดต่อไม่รอกัน
กำหนดนั้นหกสิบสี่มีอัตรา
0 ควายสู้เสือเหลือลำบากพวกหมากหนี
คือ โคนมีอยู่กับเบี้ยไม่เสียท่า
คอยป้องปิดติดแว้งทะแยงตา
เข้ารับหน้ากันรุกทุกกระบวน
ข้างหมากไล่ได้เรือไว้กับเม็ด
คอบลอดเล็ดล้อมเลี้ยวตลบหวน
มีเกณฑ์กฎบทบังคับนับจำนวน
ไม่จนถ้วนหกสิบสี่เสมอกัน
0 อีกอู่ทองหนีห่าน่า สลด
กำหนดบมหมากไล่ไม่ผิดผัน
มีโคนหนึ่งเบี้ยสามพองามกัน
เข้าโรมรันโอบอ้อมเที่ยวล้อมราย
ข้างหมากหนีมี เรือลำเดียวเดี่ยว
เข้าเกี้ยวเกี่ยวรุกกระชั้นเหมาะมั่นหมาย
ไม่จนแต้มจนตาตามธิบาย
กำหนดหมายหกสิบสี่เสมอตัว
0 พรานไล่เนื้อหมากไล่ไม่เข็ดขาม
มีเบี้ยสามม้าเดี่ยวขับเขี้ยวขั้ว
ข้างหมากหนีเรือหนึ่งจำเพาะตัว
พวกไล่พัวพันสกดสกัด ทาง
ไม่จนจบครบหกสิบสี่ท่า
ก็ต่างรากันเองทั้งสองข้าง
จงจำจดบทระยะจังหวะวาง
อย่าหลงทางลืมทิ้งทำเล กล
0 นกกระจาบทำรังข้างหมากหนี
นนมีเบี้ยอยู่กับม้าท่าสับสน
ข้างหมากไล่ได้เรือเจือระคน
เข้าปะปนเบี้ยหงายราย ระดม
เรือกับม้าท่าทีก็พอสู้
ตำราครูกล่าวไว้ให้เห็นสม
หกสิบสี่หนีได้โดยนิยม
เข้าเกลือกกลมแอบเบี้ยไม่เสีย ที
ถ้าเบี้ยผูกถูกกันท่านให้ต่อ
เอาเบี้ยล่อรอรับขับให้หนี
ข้างหมากไล่ก็จะเหลิงในเชิงที
ถึงแต้มมีก็คงหมดกำลัง ลง
0 อีกกลหนึ่งนามคลื่นกระทบฝั่ง
นิยมหวังอย่าแหนงระแวงหลง
ข้างหมากหนีโคนหนึ่งพึงจำนง
ทะแยงยงเยื้องท่า คอยรารับ
หมากไล่มีม้าหนึ่งกับเบี้ยสอง
เข้าล้อมป้องหลังโคนโผนขยับ
ม้าก็รุกคลุกเคล้าเข้าสำทับ
โคนหลบลับแอบ ขุนคอยคุมที
ทั้งสองข้างต่างแต้มไม่ตกต่ำ
จบเกณฑ์กำหนดนับหกสิบสี่
เป็นเขตขั้นสัญญาอย่างพอดี
ก็ต่างมีส่วนสม เสมอกัน
0 หมูหลบหอกกลอกกลิ้งสิ่งสังเกต
ฝ่ายประเภทหมากหนีวิธีสรร
โคนกับเรือเฝือแฝงช่วยแรงกัน
หมากไล่นั้น เรือคู่จู่ประจำ
ขนานเรียงเคียงคู่ขนาบล้อม
เข้าโอบอ้อมแอบรุกบุกกระหน่ำ
ข้างหมากหนีลี้ซุ่มเข้ามุมทำ
นทีขำโคน เคียงเรียงประนัง
ถึงจะรุกคลุกขลุมตลุมไล่
เรือกันไว้มิได้หวั่นถวิลหวัง
เรือกับโคนสู้กันขันประดัง
ตามบทบังคับไว้ใน ตำรา
แม้นครบยกหกสิบสี่มิจนแต้ม
ในกลแกมเกณฑ์นับตำหรับว่า
ทั้งสองข้างต่างเสมอเหมือนสัญญา
ก็เลิกลาละลด งดกันไป
0 ยังอีกหนึ่งพึงพิศพินิจนึก
ตริตรองตรึกดูให้สิ้นที่สงสัย
มีรูปหมากตั้งให้เห็นเช่นกลไนย
ได้วางไว้หลาย อย่างต่างต่างกัน
กำหนดมีทีไล่ให้จนแต้ม
ประกอบแกมกลกระบวรอย่าหวนหัน
โดยวิธีมีเกณฑ์เป็นสำคัญ
เช่นแบบ บัญญัตินามตามจำนง
สำหรับลองปัญญามาประดิษฐ์
ให้ผู้คิดคิดเดินโดยประสงค์
ยิงอีกมากพ้นรำพันจะสรรค์ลง
เชิญ ท่านจงดูตามแผนนั้นเถิดเอย ฯ
หลวงธรรมาภิมนฑ์ (ถึก จิตรกถึก)
