พอใจในการกระทำ

คนส่วนมากในโลกนี้ ล้วนมีความต้องการที่จะยกระดับชีวิตให้ดีขึ้น ให้สูงขึ้น โดยปรารถนาความสุข ความสงบเป็นเป้าหมายปลายทาง แต่กว่าจะถึงสภาพดังกล่าวได้ ต้องผ่านกระบวนการหลายขั้นตอน หนึ่งในกระบวนเหล่านั้นคือ ฉันทะ ที่แปลว่า ความพอใจ

ฉันทะเป็นธรรมะข้อแรก ในธรรมะ 4 ข้อ ที่เรียกว่า อิทธิบาท คือธรรมะที่เป็นพื้นฐานสู่ความสำเร็จ

ทำไมต้องมีฉันทะ หรือทำไมต้องพอใจ คำตอบก็คือ เพราะเห็นคุณค่า เห็นประโยชน์ของสิ่งนั้น ๆ จึงพอใจ ในที่นี้ได้แก่ พอใจที่จะทำ หรือพอใจที่จะก้าวไปในเส้นทางนั้นๆ

ขอให้นึกถึงคนผู้นิยมสะสมของเก่า เป็นต้น ไม่ว่าเขาจะไปพบของเก่าที่ไหน ก็จะเข้าไปดู เข้าไปสังเกต หรือถึงกับขอซื้อมาเป็นกรรมสิทธิ์ของตน เพราะรู้สึกพอใจในสิ่งนั้น ถ้าพอใจน้อยก็อาจจะแค่ดูชม ถ้าพอใจมาก ก็อาจจะต้องยอมหาเงินหาทองมาซื้อ

นี้กล่าวโดยวัตถุสิ่งของ เพื่อจะแสดงว่า ถ้ามีความพึงพอใจในอะไรสักอย่างหนึ่งแล้ว จิตใจก็จะโน้มไปในทางนั้นอย่างสม่ำเสมอ และเพียรพยายามเพื่อให้ได้มา

สำหรับเป้าหมายของชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการศึกษาเล่าเรียน การทำงาน ตลอดจนการปฏิบัติธรรม ก็ต้องอาศัยฉันทะนี้เป็นพื้น

ยกตัวอย่างเช่น นักเรียนนักศึกษามีฉันทะ คือพอใจที่จะเรียนหนังสือ เพราะเห็นประโยชน์อย่างชัดเจนว่าเรียนแล้วจะได้อะไร ดีต่อชีวิตอย่างไร นักเรียนนักศึกษาคนนั้นก็จะสนใจและตั้งใจเรียนเป็นพิเศษ แน่นอนว่า ผลการเรียนจะออกมาดีและสำเร็จการศึกษาอย่างภาคภูมิใจ

หรือพระสงฆ์ที่มีฉันทะในบรรพชา คือพึงพอใจในการบวชเรียนเขียนอ่าน ก็จะมีความสุขกับการท่องบ่นอ่านเขียนพระปริยัติธรรม เรียนนักธรรมก็ดี เรียนบาลีก็เด่น เพราะเห็นอานิสงส์ของการเล่าเรียน และการปฏิบัติหน้าที่ของสมณะศากยบุตร ในการสืบทอดพระพุทธศาสนา ด้วยดำริว่า หากไม่มีการศึกษา ปฏิบัติ และเผยแผ่พระศาสนา ก็จะนำพาไปสู่ความล่มสลายในที่สุด

ชาวพุทธอีกมากมาย ก็จะไม่ได้โอกาสแห่งการสดับรับฟังหลักธรรมคำสอนที่ถูกต้อง เพราะไม่มีผู้ศึกษาและสืบทอด เหตุนี้จึงมีฉันทะในการบรรพชา ศึกษา ปฏิบัติ และเผยแผ่อย่างจริงจัง

มนุษย์ทั่วไปก็เหมือนกัน หากมีแรงบันดาลใจ จากใคร หรืออะไรก็ตาม แล้วน้อมนำทำให้เกิดฉันทะ ที่จะทำเรื่องนั้น ๆ อย่างจริงจัง ความสำเร็จย่อมอยู่ไม่ไกลเกินฝัน ดังนั้น จึงควรที่จะเริ่มต้นก้าวไปสู่จุดหมายด้วยฉันทะ คือพอใจทำ
_________________________________
พระเทพคุณาภรณ์ (โสภณ โสภณจิตฺโต ป.ธ.9)
เจ้าอาวาสวัดเทวราชกุญชร วรวิหาร
คอลัมน์ ธรรมะวันหยุด/ข่าวสดออนไลน์

Photo: Wrestling with Mother Earth, By Ben, @Flickr