จินดามณี - วรรณคดีสมัยกรุงศรีอยุธยา

            ประวัติ - ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ พวกมิชชั่นนารีฝรั่งกำลังเข้ามาเผยแพร่ศาสนาคริสต์และวิชาการ อย่างฝรั่ง จนถึงแก่ตั้งโรงเรียนสอนเด็กไทย สมเด็จพระนารายณ์ทรงเกรงว่า คนไทยจะหันไปเข้ารีตและนิยมอย่างแบบฝรั่ง จึงรับสั่งให้พระโหราธิบดีแต่งจินดามณีขึ้น เพื่อคนไทยจะได้มีแบบเรียนของตนเอง และรู้วิชาการอย่างไทยๆ ไม่หันเหไปฝักใฝ่กับฝรั่ง
            ทำนองแต่ง - แต่งด้วยร้อยแก้ว บางตอนเป็นคำประพันธ์ประเภทต่างๆ
            ข้อคิดเห็น - จินดามณีเป็นแบบเรียนภาษาไทยเล่มแรก การจัดลำดับข้อความค่อนข้างสับสน และสำนวนภาษาที่ใช้เข้าใจได้ยาก แต่ก็นับว่ามีความสำคัญต่อภาษาและหนังสือไทยเป็นเวลาช้านาน เพราะได้ใช้เป็นหนังสือเรียนมาจนถึงต้นรัชกาลที่ ๕ ถึงแม้ต่อมาจะได้มีแบบเรียนอื่นๆเกิดขึ้น เช่น ปฐมมาลา และมูลบทบรรพกิจ แต่ก้ได้แนวคิดในการแต่งไปจากจินดามณีทั้งสิ้น ภาคที่ว่าด้วยฉันทลักษณ์ได้ยกตัวอย่างมาจากวรรณคดีเรื่องอื่นๆ ทำให้ทราบอายุของวรรณคดีเรื่องนั้นๆ ว่าแต่งก่อนจินดามณี เช่น ยกกาพย์ยานีมาจากมหาชาติคำหลวงที่ว่า

                        ครั้นเช้าก็หิ้วเช้า        ชายป่าเต้าไปตามชาย
                ลูกไม้จึงครันงาย                จำงายราชอดยืน
                        เป็นใดจึงมาค่ำ        อยู่จรหล่ำต่อกลางคืน
                เห็นกูนี้โหดหืน                มาดูแคลนนี้เพื่อใด
           
            และยกโคลงจากลิลิตพระลอมาประกอบคำอธิบายการแต่งโคลงสี่สุภาพคือ

                        เสียงสือเสียงเล่าอ้าง   อันใด   พี่เอย